कधी एकदा...

मे महिना सरत चाललाय. उन्हाळा जाणवतोय परंतु मधूनच २-४ काळे ढग आकाशात दिसतात. पुढच्या ट्रेक ला लवकरच जायचंय असा दिलासा देऊन जातात. ऑफिसात काम करत असतानाही अचानक राजगडाचा चोर दरवाजा आठवतो, मनातले विचार कीबोर्डपर्यंत पोचतात आणि मग इमेल लिहिताना चुकून 'Dear Rajgad' असं लिहिल्यावर मी जीभ चावतो आणि बॅकस्पेस दाबतो. धीर धर ना राव! असं स्वत:लाच सांगतो.

मग फावल्या वेळात फेसबुक वर जाण्याऐवजी ट्रेकवर्णनं वाचतो. ब्लॉग वाचतो. रतनगड, तोरणा, साल्हेर, मुल्हेर, हरिश्चंद्रगड... अशा माझ्यासाठी डिझायर्ड डेस्टिनेशन्स चे फोटो गूगल वर बघून मी इथे असेन तेंव्हा काय करेन, मला काय वाटेल, मी कसा फोटो काढेन.. याचा विचार करत बसतो.

याचं कारण तो अनुभव. एखाद्या ट्रेक ला जाण्याच्या आधी रिसर्च करणं, ट्रेक ला जायच्या आदल्या दिवशी सॅक मधे सामान भरणं, मित्रांना फोन करणं, गाडी धुवून पुसून साफ करणं, तिथे जाणं, वाट शोधत शोधत निघणं, अधे मधे चुकणं, गमती जमती, विनोद, आठवणी काढणं, हे असं सग्गळं करून अखेर गडाचा माथा गाठणं....  तिथे जाऊन नि:शब्द पणे स्वत:भोवती गिरकी घेऊन तो आजूबाजूचा निसर्ग बघताना जे वाटतं ते केवळ अतुलनीय असतं. अंगावर शहारा येतो, अ‍ॅड्रेनलाईन रश होतो आणि तत्क्षणी जो मिळतो तो अनुभव. स्वर्गीय अनुभव. एखाद्या डोंगरकडेच्या कातळावर शांतपणे बसून रहाण्याचा अनुभव, ते अफाट चित्र डोळ्यात सामावून घेण्याचा प्रयत्न करण्याचा अनुभव, मुख्य दरवाज्याच्या कमानीतून पहिलं पाऊल गडावर टाकतानाचा अनुभव, या गोष्टी केवळ अवर्णनीय आहेत.

आणि त्यांचंच हे गुरुत्वाकर्षण आहे की मला पुन्हा पुन्हा तो अनुभव घ्यावासा वाटतो; ट्रेक ला जावंसं वाटतं. त्यामुळे आता कधी एकदा पुढचा ट्रेक ठरतोय असं झालंय !

My First Trek

I remember having looked at trekking as an alien thing; and trekkers as aliens. I was in my early college days back then, when we used to see those guys with backpacks double in size of out college sack, and a rolled up mattress like thing popping out of those backpacks. They'd typically be wearing trackpants with militari print, or capris, and some old, worn out t-shirt. Their hair would be undone, they would be wearing a watch bigger than their wrist, and their shoes would seem like they are cut out of rock.

They seemed strange. While our faces displayed irritation because of the crowded trains and stressful journeys, their faces meant all excitement. We never understood; I, never understood why someone would go and sweat the hell out of his body, tire himself wandering in some hills, instead of watching a movie, playing cricket, or just eating out with friends. I mean, there are so many easy and rewarding ways to spend a holiday. I never understood; only until I stepped in those rock-cut shoes.

It was a hot and sunny summer day when a friend of mine called me up asking if I was interested in going to Karnala Fort. Karnala is around 80 kms from Thane and he said we can go and come back in half a day. Since it is a bird sanctuary as well, we thought we could do some bird watching and climb the fort as well if we wish to. As I said, 'trekking' seemed alien then, and I was not SO willing initially. But then out of curiosity, if I may say, I said yes, we will go tomorrow. I love to travel and see new places, so I could build up the excitement pretty soon for myself.

At 5:30 am the next day, we were off to Karnala. Just the 2 of us in my darling M800 which sadly isn't with me anymore. We reached Karnala in just over an hour. We parked the car, paid the entry fee, and went inside. It is a fairly dense forest. Some caged birds are kept at the start of the trail. Then one way is marked as the way to the fort. But there is another way to the fort as well, which is the 'Mor Taka Trail'. Out of pure 'kida' we ventured to that trail, thinking that we will see some rare birds and discover something which not many must be aware of. 'Ideal time for bird-watching is actually 1 hour prior to and after sunrise', I was told by the friend who was with me. So, we were late. It was 7:30 then. It was quite bright already. We walked for more than 2 hours, stopping at every little chirp that we heard, only to find a sparrow or a cuckoo.

I realized at one point, that we had come to the same spot which we passed by, some time ago. Then my friend said that the same spot is where we took a turn from, even before that. We sensed a problem. In Marathi, this happening is termed as 'Chakwaa'; where a person loses his/her way somehow, like he/she was mesmorised, and keeps wandering around the same area and coming back to it. We were not mesmorised or hypnotized; we were just... lost. Lost while we went on taking photographs, trying to climb trees, or just doing balancing acts on the rocks. We decided to break the loop and so we turned in the direction of the pinnacle and started walking. We climbed a steep slope somehow which brought us to the main trail. Relieved; were we, finally. In next 30 minutes, we were on the top of the fort. At the base of the thumb shaped pinnacle. The view from the top was worthwhile. Absolutely amazing.

Coming back was relatively easier, and smooth. We came down drenched with sweat and tired as hell. I struggled to drive my car as my calfs and knees pained badly. We came home late in the afternoon and slept for hours. My first trek was a terrific one. Really a terrific one. A not-so-difficult trek seemed a so-difficult trek to me. 'If this is what those guys with huge backpacks do in the mountains; then this is not for me certainly', I thought to myself, 'I mean it was fun; it was tiring as well, but I don't feel like doing this every alternate weekend'. These thoughts were like the early vapors of barbeque, which disappeared very soon, leaving the heavenly taste behind; the heavenly taste of pleasure, heavenly taste of peace, and of purity. I couldn't wait for my next treks thereafter. Sharing pictures, telling stories went on. But somehow I had missed writing about my first trek experience.

My first trek had stunned me. But it had stunned me for good.

व्यायामाचे प्रकार

व्यायाम हा एकंदरितच आजकालचा `हॉट टॉपिक' आहे. तरूण आहात, तर तारुण्य खुलवण्यासाठी व्यायाम; मध्यमवयीन आहात, तर तारुण्य टिकवण्यासाठी व्यायाम; वृद्ध आहात, तर फिट राहण्यासाठी किंवा, पाय, गुडघे, पाठ दुखू लागली आहे, म्हणून व्यायाम; श्रीमंत आहात, मग शो-ऑफ साठी व्यायाम; गरीब आहात, तर मग असाही काबाडकष्ट करून व्यायामच; अभिनेता/अभिनेत्री व्हायचंय, तर इंडस्ट्री ट्रेंड आणि डिमांड म्हणून व्यायाम; लग्नेच्छुक आहात, तर लग्न पटकन जमावं म्हणून छान दिसण्यासाठी व्यायाम; रोज व्यायाम, अधून मधून व्यायाम, कुणी सांगितलं म्हणून व्यायाम, आपल्याला वाटलं म्हणून व्यायाम...

पण याकडे बघण्याचे दृष्टिकोन वेगळे आहेत. गरजा वेगळ्या आहेत. तरी व्यायामाच्या आवर्ततेनुसार त्याचं तीन मुख्य प्रकारात वर्गीकरण होईल. ते प्रकार असे.

चहासारखा व्यायाम: यात जिम, किंवा योगासनं, चालणं, धावणं, नियमित खेळ खेळणं, असे प्रकार समाविष्ट होतात.

याची तल्लफ रोज येते. प्रमाण बेताचे आणि समान असते. यात सातत्य असते, परंतु दृश्य स्वरुपाचे बदल, फायदे, यात होत नाहीत. तरीही शरीराला त्याची सवय लागते. यात 'फिट' रहाण्याचे उद्दिष्ट मात्र निश्चित पूर्ण होते. आणि शरीराला, व्यायाम करणा-याला शिस्त पाळल्याचं एक आंतरिक समाधान मिळतं.

औषधासारखा व्यायामः म्हणजे, एखादा आजार, व्याधी जडल्यावर जो केला जातो तो व्यायाम. ह्रदयविकार - चालणे; पाठदुखी - चालणे, योगासने इत्यादी; किंवा फिजिओथेरपी आणि तत्सम प्रकार; यात मुख्यत्वे मानसिक समाधान मिळते, की आपण व्यायाम करत आहोत आणि आपल्याला त्याचा फायदा होणार आहे. खरंच त्याचा शरीरावर किती प्रमाणात परिणाम होतो हा एक प्रश्नच आहे. पण असो. तो वेगळा विषय झाला.

वजन वाढलं की ते (तात्पुरतं) कमी करण्यासाठी एकदम जोशात येऊन केला जातो तो व्यायामही याच प्रकारात मोडतो. जस्ट लाईक अ‍ॅलोपॅथिक मेडिसिन. तुलनेने पटकन फरक होतो, तो दृश्य स्वरुपाचाही असतो. त्यामुळे `कॉम्प्लिमेंट्स' वगैरेही मिळतात. आणि मग एकदा आजार बरा झाला की कोण औषध घेतो?

दारूसारखा व्यायामः चौकटीतले प्रयत्न केले की चौकटीतलेच फळ मिळते; असं कुणीतरी म्हटलंय. चहा पिऊन कुणी झिंगत नाही. झिंग यायला दारूच लागते. चहा-कॉफी आणि दारू तसे सारखेच प्रकार आहेत; खरा फरक आहे तो इन्टेन्सिटी चा. व्यायामाचंही तेच आहे. चहा-औषधाच्या पुढे जाऊन फिटनेस मधलं उच्च ध्येय समोर ठेवून व्यायाम करणारी मंडळी जी आहेत, त्यांचा व्यायाम हा दारूसारखा असतो. `हार्ड'. रोज करता आला तर हवाच असतो. पण मूड आला की लागतोच लागतो. मग बाकी सगळ्या गोष्टी गौण असतात. त्या व्यायामात इन्टेन्सिटी असते. फोकस असतो. दारू पिऊन जशी झिंग येते, जसा हँगओव्हर येतो, तसं हा व्यायाम केल्यावर शरीरात काहीकाळ एक वेगळंच चैतन्य येतं, स्नायू प्रसरण पावल्याने आपल्याच नेहमीच्या साईझ च्या टीशर्टातून ते बाहेर डोकावू लागतात. आपण काहीही करू शकतो, आपण सशक्त आणि सक्षम आहोत असा आत्मविश्वास संचारतो. आणि एकूणच फील गुड, लुक गुड फॅक्टर येतात. झिंग उतरली की पुन्हा आहेच. असं असूनही या व्यायामाने होणारे बदल हे लाक्षणिक असतात. त्यांचं दूरगामी असणं हे मात्र तुमच्या सातत्यावर अवलंबून आहे. आणि हो; प्रमाणाबाहेर दारूचे जसे दुष्परिणाम आहेत तसेच या व्यायामाचे ही आहेत. प्रमाणाबाहेर केल्यास `करायला गेलो एक..' ची गत होऊ शकते. अतिउत्साहात येऊन एकदम रॉ घेतली की जशी अंगाशी येऊ शकते, त्याप्रमाणे अति जोशात नको ते करायला गेलं की व्यायाम महागात पडू शकतो. तेंव्हा; कंट्रोल महत्वाचा आहे.

पण मग आदर्श व्यायाम कुठला?

आदर्श असं काही नसतं यात. वर म्हटल्याप्रमाणे गरजा वेगवेगळ्या असतात. तेंव्हा आपली गरज ओळखावी आणि व्यायाम करावा. मात्र; दोन गोष्टी सांगाव्याशा वाटतात. एक म्हणजे; काहीही करावं; पण सातत्याने करावं. तरंच फरक होतो, आणि टिकतो. दुसरं म्हणजे; व्यायाम सुरू करण्या आधीच आपल्या मर्यादा ठरवून घेऊ नयेत. `चौकटीतले प्रयत्न = चौकटीतले फळ'. व्यायाम करायला लागलात; आपल्या कक्षा ओळखल्यात की मग वाटल्यास ठरवावं, त्या रूंदावायच्यात की नाही ते.अर्थात; त्या रुंदावण्यातच आत्मविश्वासाचं खरं रहस्य आहे. 

- अ. ज. ओक.

हातावर हात

सरबजीत.
सोडला म्हणायचं की सुटला म्हणायचं ते कळत नाही. गेली अनेक वर्ष काहीही चूक नसताना तो (ना)पाक हैवानांचे अत्याचार सहन करत होता. आपण कल्पनाही करू शकत नाही की त्याच्यावर काय प्रसंग ओढवले असतील. पाकांनी त्याला मृत्यू दिला म्हणजे एक प्रकारे 'सोडला'च. कारण आणखी असे किती महिने किती वर्ष त्यावर अत्याचार होत राहिले असते याचा नेम नाही. आणि मेला, म्हणून तो सुटलाच. एकीकडे अत्याचार सहन करायचे आणि दुसरीकडे आपला देश आपल्यासाठी, आपल्याबरोबर इथे अडकलेल्या ५४ पेक्षा जास्त युद्धकैद्यांसाठी काहीही.... करत नाही, या गोष्टीपायी मनस्ताप भोगायचा; यापेक्षा मरण बेहत्तर, असा त्यानेही विचार केला असेल.
युगं लोटली, पण अजूनही आपली अवस्था एखाद्या 'उंदराला घाबरणा-या मांजरीसारखी' आहे. (इथे ४ वेळेला वाघासारखी असं लिहून खोडलं मी; ही उपमा डिझर्वच करत नाही आपण.) आज जवान मारले, उद्या घुसखोरी, परवा काय आरोपच केले उलटे, मग आपले '#क्के' जरा काही बोलले की अमेरिकेच्या पदरामागे लपून आपल्याकडे बोट केलं;.... चीन चा उल्लेख नाही करत, कारण तो एक वेगळा विषय आहे. स्वतंत्र.
आपले मिलिटरी वाले मधे एक दोन वेळा म्हणाले न्यूज चॅनल वर, की आम्हला पाकिस्तान चं वाळवंट करायला १० मिनिटंही बास होतील. ते ऐकून काही काळ खूप चेव आला. रस्त्यावर चालतानाही चाल नकळत जलद व्हायची; जणू एखाद्या 'त्यांच्यातल्याला' मारायला चाललो आहे. पण तो चेव लवकरंच मावळला. अहो; वर्षानुवर्ष जे झालं नाही, ते आता का होईल? आताही तेच होणार.
तुम्ही मारा लाथेवर लाथ
आम्ही ठेवू हातावर हात..
आता बास ! असं म्हणून शब्दशः अखिल भारतीय 'उठाव' जर झाला, लोकंच्या लोकं रस्त्यावर बसली, स्वप्नवत काही झालं, तरंच आशा...
पण नाही. थिंक रियल. धिस इज इंडिया.